Өңірдің қонысқа жайлы, табиғаты сұлу, тарихы терең аймақтарының бірі – Шал ақын ауданы. Қасиетті мекеннің жасыл даласы, өзен-көл, орман-тоғайы, тіпті қазақы қалпынан айнымаған ақжүрек халқы да бұл жердің ежелден қазақтың ән-жырына, асыл сөзіне бесік болған атырап екенін еске салып, көңілді ерекше әсерге бөлейді.

 “Жылқы ішінде жүйрік көп, қазанаты бір бөлек, ел ішінде жігіт көп, азаматы бір бөлек” демекші, елдің абыройлы азаматы атану – екінің біріне бұйырмайтын бақ. Адамгершілік қасиетімен, елге адал қызметімен осындай құрметке ие болған Қызылжардың бетке ұстар азаматы, жазушы-журналист, қоғам қайраткері Жарасбай Сүлейменовтің 75 жасқа толған мерейтойына орай Сәбит Мұқанов атындағы облыстық қазақ сазды-драма театрында салтанатты шара өтті.

 Қазіргі замандастарымыздың көпшілігі мектеп қабырғасында жүргенде газет-журналдардың оқырманы болды десек артық айтқандық бола қоймас. Ол кездері қазіргідей әркімнің қолында ұялы телефон түгіл телевизордың өзі ауылда саусақпен санарлықтай еді. Ауылымыздағы хат тасушы Сапура апайдың екі үлкен сөмкесі болатын. Сол сөмкелеріне газет-журналдарды толтырып алып, мектепке таңертең және түстен кейін келіп, әр отбасының жаздырып алатын басылымдарын балаларына тарататын. Көбі облыстық “Ленин туы” (қазіргі “Soltüstık Qazaqstan”) газетін жаздырып алатын.

 Сәбит Мұқанов атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапханада теріскей өңірде айтыстың дамуына сүбелі үлес қосқан ақын Уахит Темірбековтің туғанына 120 жыл толуына орай “Өмірді өлеңімен өрнектеген ақын” атты еске алу шарасы өтті. Игі іс-шараға ақынның көзін көргендер мен кітапхана оқырмандары қатысты.

 Ақын мұрасын ақтарып, төңкеріп отырған күнде Мағжан ақындығының қалай қалыптасқанына көз жүгіртіп, ой топшылауға болады. Ол – ақын болып туған еді, ақын болып өлді. Мағжанның бақыты ма, соры ма, әрбір өлеңі оқырман назарынан тыс қалмағаны байқалады. Оқырман дегенде мен оның өлеңдерінен сән іздеген, ән іздеген, рухани нәр алған, осындай отандасы бар екеніне қуанған ақ жүрек адал оқырманды да, ақынның табиғи дарынын көре алмаған, күншілді, әр өлеңнің астарынан қылмыс іздеген тыңшы, тіміскіні де айтып тұрмын.

 Мен білетін Жарасбай Қабдоллаұлы Сүлейменов – сан қырлы, біртуар азамат. Ол – редакция табалдырығын имене аттаған қарапайым тілшіден Қызылжар өңіріндегі баскөтерер белсенді азаматтардың бірі, елге танымал көсемсөзші, жазушы, білікті басшы, белгілі қоғам қайраткері деңгейіне көтеріле білген тұлға.

 Француздың ұлы жазушысы О.Бальзак: “Дарындылар шалғайда туады, ал Парижге көпшілікке танылу үшін келеді”, – депті. Қазақтың да көптеген зиялылары, ақындары, жазушылары мен ғалымдары ауылдан шығып, қалаларға таланттарын шыңдау үшін, алға қойған үлкен мақсаттарына жету үшін келетін сияқты. Солардың қатарында есімі елге белгілі қоғам қайраткері, қаламы қарымды журналист, жазушы Жарасбай Қабдоллаұлы Сүлейменов те бар. Жарасбай інім де – тамырларында талант тулаған көп дарынды тұлғалар сияқты ауылдан шыққан, өзінің еңбегінің, мінезінің арқасында, көптеген белестерді бағындырып, елдің құрметіне бөленген азамат.

 Уроженец села Кременчуг Тайыншинского района Иван Михайлович Бережной пал в бою, освобождая Крым, ему посмертно присвоили звание Героя Советского Союза. В этом году ему исполнилось бы сто лет.

 ХХ ғасырдың 20-30 жылдарында кеңестік империя “халық жауы” деген жаламен қазақ халқының мыңдаған асыл азаматын жазықсыз жазалады. Басқасын айтпағанда, бір ғана Қызылжар өңірі бойынша он мыңнан астам адам түрмеге қамалып, ату жазасына кесілген, жер аударылған.

 ХХ ғасырдың 20-30 жылдарында кеңестік империя “халық жауы” деген жаламен қазақ халқының мыңдаған асыл азаматын жазықсыз жазалады. Басқасын айтпағанда, бір ғана Қызылжар өңірі бойынша он мыңнан астам адам түрмеге қамалып, ату жазасына кесілген, жер аударылған.

 Жуырда тұлғатану курсы бойынша Смағұлтануға елеулі үлес қосатын үш жинақ қолымызға тиді. Үшеуін де Алматыдағы Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты шығарған. Жинаққа мақалалары енгендер елімізге танымал тарихшы, әдебиетші ғалымдар мен өлкетанушы, зерттеушілер. Бірінші жинақ – «Смағұл Сәдуақасовтың мемлекеттік, қоғамдық және ғылыми-педагогикалық іс-әрекеті» (құжаттар жинағы), екіншісі – 2023 жылы Алматыда болған «ХХ ғасырдағы Қазақстан мен Орта Азия тарихындағы ұлттық құндылықтар мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияда жасалған баяндамалар, ал үшіншісі – жаңадан табылған архив және жазба дереккөздерінің негізінде құрастырылған «Смағұл Сәдуақасовтың мемлекеттік, қоғамдық және ғылыми-педагогикалық іс-әрекеті» деп аталады. Бір өкініштісі, ішіндегі кейбір материалдар болмаса үшеуі де орысша. Деректердің негізінде мақалаларын жазып, жинақты құрастырғандар – Г.Мұқанова, З.Қабылдинов, З.Байжұманова, Д.Қамзабекұлы, Ш.Бұлғауов, С.Жұматай.

  Жылына бір рет, кейде екі мәрте "іш жаққа" (Ресейдің Қазақстанмен шекаралас өңірлері) сапарлап барып қайту - Баймағамбет Сабырұлының көптенгі әдеті. Оған ұлы Нұрлан да үйреніп алған. Әкесін қасы мен қабағынан танитын ол көлігін үнемі қыл бабында ұстап, "ал, кеттік" дегенде, дайын тұрады.

 Немало написано произведений, исследований, статей о выдающихся исторических личностях нашего края. Среди них особняком стоит недавно вышедший из печати труд доктора исторических наук, Почетного академика Национальной академии наук Республики Казахстан Омирзака Озганбая «Барлыбаевтар ақиқаты» («Истина о Барлыбаевых»). Книга отличается широтой тематики и глубиной авторского мышления.

 13 желтоқсанда белгілі қоғам қайраткері, ақың аудармашы, рәмізтанушы Ербол Шаймерденұлының дүниеден озғанына бір жыл толады. Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, "Құрмет" орденінің иегері, М.Дулатов атындағы сыйпықтың лауреаты Ерекең қарымды қалам иесі болды, оның жиырмаға жуық кітабы жарық көрді. Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің "Қазақ энциклопедиясы" ЖШС-де жарық көрген "Жүрегімен от тасыған" атты кітап Ербол Шаймерденұлы турапы естеліктерге арналған. Біз бүгін газет оқырмандарының назарына "Егемен Қазақстан" газеті бас редакторының орынбасары Жарасбай Сүлейменовтің Ербол Шаймерденұлы туралы естелігін ұсынып отырмыз.

 Бірнеше кітаптың авторы. Үздік публицистикалық еңбектері үшін Міржақыл Дулатұлы атындағы Қазақстан Республикасы Журналистер одағы сыйпығын алған. Қазір Қазақстан Республикасы Парламенті Баспасөз қызметінің басшысы.

 Сыртта боран ұйытқып тұр. Бүгін төртінші күн. Боран болғанда да, кәдімгі жынды боран: аш қасқырдай ұлып, ышқына соғып терезені сабалағанда жаныңды қоярға жер таппайсың. Алқа-қотан отырған ауылды жұтып қойғандай. Көрші үйдің өзі көрінбейді.

 Жақында жол түсіп Астанада болғанымда, көзі тірісінде сыйласып, сырласып, тонның ішкі бауындай араласып кеткен қазақтың қабырғалы қаламгері Нұрғожа Ораздың шаңырағына соқтым. Айман тәтеміздің жүзі сынықтау көрінді. Қайтсін, сыңарынан айрылған аққудай жалғызсырап жүрген шығар?! Амандық-саулық сұрасып, біраз жайға қаныққаннан кейін ағаның екінші қабаттағы жұмыс кабинетіне көтерілдік. Ол кісі өте ұқыпты еді ғой, жазу үстелінің үстінде басы артық нәрсе көрінбейді, әрдайым қолының астында ұстайтын ақ қағазы мен қаламы ғана жатыр. "Ештеңесін қозғаған жоқпыз, бәрі өзі қалай қойды, солай тұр. Сол күні де таңертең ұйқысынан сергек оянып, тамағын ішкеннен кейін жазу үстеліне келіп отырды. "Қайтесің, дем алсайшы", -дедім. "Жоқ, жай отырмын", - деді күлімсіреп. Байқаймын, бөлменің ішін шолып отыр. Қабырғадағы қаз-қатар тізілген кітаптарына ұзақ қарады... Қайдан білейін, қоштасып отыр екен ғой", - деді Айман жеңгей терең күрсініп.

 «Құр кеуде басқанменен «білемінге»,
Көп жайды біз ұғамыз жүре-жүре.
Бақсам мен - Елтінжалға баратын жол
Ғабеңнің жатыр екен жүрегінде!» - деп қазақтың белгілі ақыны Ғафу Қайырбеков ақтарыла жырлағандай, ойы түпсіз терең сөз зергері Ғабит Мүсірепов үшін Елтінжалдан асқан, Елтінжалдан қымбат жер болмаған. Бар қызығын үйіп-төгіп, босатпай құшағынан сүйіп-өбіп, ерке құсын сағынып қарсы алатын Елтінжал - нағыз «нар шөккен» киелі жер, шырайлы да шұрайлы өңір. Осы киелі топыраққа табан тіреген әркімнің де: «Мына жердің байлығы астында емес, үстінде тұр ғой», - деп таңданып, тамсануы тегін болмаса керек.

  ...Емтихандарды ойдағыдай гапсырған Ботагөз класс жетекшісіне келін сегізжылдық мектеп бітіргені түпалы куәлігін сұрағанда ұстазы:
— Тоғызыншы класты басқа жақта оқисың ба? — деп таңдана қараған.
— Әлде техникумға түспек ойың бар ма?
— Жоқ, еңбекке араласқым келеді.
Жүзіне күлкі үйіріліп, сәл жымиған ұстазы Богагөздің бұл сөздерін балалықтың белгісі деп бағалаған.

 В конференц-зале "Sabit" Северо-Казахстанской областной универсальной научной библиотеки имени Сабита Муканова состоялось мероприятие памяти поэта и журналиста Владимира Шестерикова, которому в эти майские дни исполнилось бы 85 лет.

 Әбу Досмұхамбетов атындағы облыстық дарынды балаларға мамандандырылған гимназия-интернатында қоғам қайраткері, журналист, жазушы, облыстың құрметті азаматы Жарасбай Сүлейменовпен кездесу өтті. “Өнегелі өмір” деп аталған іс-шара жазушының 75 жылдық мерейтойы қарсаңында ұйымдастырылды.

 С. Мұқанов атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапханада жерлесіміз, мемлекет және қоғам қайраткері Ербол Шаймерденовтің туғанына 70 жыл толуына орай “Еліміздің ардақты перзенті” атты әдеби кеш ұйымдастырылды. Тағылымы мол ісшараға зиялы қауым өкілдері, ақын-жазушылар, М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінің студенттері мен Әл-Фараби атындағы мектеп-лицейдің оқушылары қатысты.

 Арқаның кең сахарасы – өркениеттердің бастауы, мәдениеттердің тал бесігіне айналған құтты мекен. Адамзат тарихында алғаш рет жылқыны қолға үйретіп, қымыз ішіп, сал-серіліктің бастауына айналғанына ешкімнің дауы болмас. Ақан сері сынды өнердің шыңына шыққан тұлғаны тербеткен бесігі еді. Өмірі сұлулық пен жұмбаққа толы серінің ғұмырнамасына байланысты кім қалам тербемеді дерсіз.

 Қазақта өзінің туған жерін, өскен ортасын жырға қоспаған ақын, шығармасына өзек етпеген қаламгер жоқ шығар, сірә. Бұл тақырып қазақтың біртуар перзенті, ақиық ақын Мағжан Жұмабаевтың жырларына да алтын арқау болып өрілген. Өзінің «Туған жер» деген өлеңінде:

 Оқушы кезімде де, Петропавл қаласындағы педагогика институтының физика-математика факультетінде білім алған шақта да, ауыл мектебінде мұғалім болған жылдары да жазғандарым облыстық “Ленин туы” (қазіргі “Soltüstık Qazaqstan”) газетінде жиі болмаса да жарық көріп тұратын. Оның үстіне біздің ауылдағы әскерде бірге болған достарына қонаққа келетін газет тілшісі Жарасбай Сүлейменов (қазір белгілі қоғам қайраткері, жазушы) мені журналист болуға үгіттейтін. Әйтеуір осындай мың себептерді ми қатпарынан толғана өткізген соң, түпкілікті бір шешімге келіп, облыс орталығына жол тарттым.

 1757-1758 жылдар Абылай бастаған қазақ әскерлерінің жоңғар қалмақтарынан азат болған жерлерді қайтарып, қазақтарды қайта қоныстандыру шараларымен өткен еді. Бірақ шығыстағы алпауыт Қытай мемлекеті “бұл жерлер жоңғарлардың ата қонысы, ал жоңғарлардың түбіне жеткен біз қытайлар, ендеше жер де қытайдікі” деп есептеп, өздері иемденгісі келді. Бұл арада жоңғар тағына таласушылардың бірі Қалдан Сереннің жиені Әмірсананың қылығын да естен шығармайық. Ол әуелі Қытай үкіметіне өзі барып берілді де, жоңғарды қыра бастағандықтан ашық қарсы шығып, соққы жеп, жеңе алмайтын болған соң, Абылай қалмақ тұтқынында екі жыл отырғанда достасқаны есіне түсіп, қазақ даласына Абылай сұлтанға қашып келіп, пана тапты. Абылай болса осы алауыздықты әдемі пайдаланды. Әмірсанаға қолдау көрсетіп, ежелгі жауымыздың іштей бүлінгенін пайдаланып, өзіне-өзін айдап салды.

 Редко бывает, чтобы первое же крупное произведение молодого писателя получило такое широкое признание, как это случилось с романом Сакена Жунусова «Дом в степи». Эта книга быстро завоевала популярность у казахского читателя, а ныне переведена на руский язык. Глубокое проникновение в духовный мир сельских тружеников, широта социальных обобщений, художественное мастерство делают роман таланливого молодого писателя заметным явлением в культурной жизни республики.

 Казахская литература и искусство понесли невосполнимую утрату. На 72-м году жизни скоропостижно скончался известный писатель, драматург, народный писатель Казахстана, лауреат Государственной премии Сакен Нурмакович Жунусов.

 Однажды известного казахского писателя Сакена Жунусова спросили: "Что дает вам обращение к прошлому своего народа?". Он ответил: "Человек, у которого нет памяти, нет истории, нет духовной биографии, обречен на духовную нищету и не готов к восприятию сложнейшей современной жизни".

 Однажды известного казахского писателя Сакена Жунусова спросили: «Что дает вам обращение к прошлому своего народа?» Он ответил: «Человек, у которого нет памяти, нет истории, нет духовной биографии, обречен на духовную нищету и не готов к восприятию сложнейшей современной жизни».

 Өзіміз күнделікті ортасында жүрген, аптабымен күйдіріп, аязымен тоңдыратын, бірде арқаңнан қағып марқайтатын, қызығы да, қыжылы да көп қым-қуыт мына дүние әуен мен әуезге, сарын мен сазға тұнып тұр. Тереңінен толқып көтеріліп, бір жотаның омырауын иненің көзіндей тесіп, жылт-жылт етіп ағып жатқан ерке Есілдің сылқ-сылқ күлген сылқым сылдырына құлақ түріңізші. Одан заман мен уақыттың дүбір мен дірілге толы үнін, адамның күйініш пен сүйінішке толы жан-жүрегінің қысқа күнде қырық құбылатын сырын ұғасыз.

 «Мой отец, хотя и не успел совершить стремительный взлет в литературных небесах, свободно парил на высоте. Все его произведения проповедуют молодежи высокие человеческие качества».

 «Әке — асқар тау» демекші, әр перзент үшін аяулы әкенің орны ерекше.
Мен де әкем есіме түскен кезде қатты тебіреніп кетемін
Әке дегенде нұрлы жанарымен мейірлене қарап, «айналайын» деп елжіреп тұратын аяулы тұлға көз алдыма келеді...

 Исполнилось 80 лет со дня рождения североказахстанского писателя Зейнел-Габи Иманбаева.

 Имя нашего земляка писателя Зейнел-Габи Иманбаева хорошо известно в нашей республике. Он жил и творил среди своих литературных героев - в далеком ауле Ортаккуль, в котором он родился 2 января 1924 года. Учился в Баянской средней школе, но в связи с тяжелой болезнью ограничился только семилетним образованием и работал учетчиком в колхозе. Вместе со стариками, женщинами перенес неимоверные испытания военных лет, накопил много интересных и нравоучительных эпизодов из аульной жизни для будущих произведений.

 Зейнел-Габи Иманбаев родился 2 января 1924 года в урочище Ортаккуль Сергеевского (ныне района Шал акына) Северо-Казахстанской области.

 Қыр төсінде замандар бойы құшақтаса, өріле өскен егіз қайың тұр. Түптері жуан, бұтақтары тармақты, тамырлары тереңге кеткен. Дала желінен қаймықпай аспанға ұмтылған биік. Көз көрімдегі орманнан бұл тұсқа қалай келіп орнықканын білуші ешкім жоқ. «Аспан айналып, жерге түсердей» дейтін ыстықтарда қоймен аралас жатып, қойшылар саялайтын жапандағы жалғыз пана осы.

 Моему дорогому отцу - писателю, члену Союза писателей СССР Зейнел-Габи Иманбаеву - в январе исполнилось бы 80 лет. Он родился и жил в селе Ортакколь района Шал акына, написал 17 книг о жизни своих современников, тружеников села. У него были большие планы: выпустить полное собрание сочинений, перевести ряд произведений на русский язык. Отец не раз говорил нам: «Силу пера поймет тот, кто пишет». Он всю жизнь писал, смотрел на окружающий мир глазами писателя, очень любил природу, описывая времена года красочно, сочно. Любил свой аул, односельчан, их труд, быт.

 А вот с переводом рассказов для предполагавшейся книги Зейнел-Габи на русском языке у меня ничего не вышло: в издательстве предпочли местного, хорошо знающего оба языка переводчика. Но пока книга готовилась к печати, скоропостижно скончался в октябре 1987 года ее автор, а затем начались неурядицы с бумагой, были резко сокращены издательские планы, и в итоге сборник рассказов и повестей Зейнел-Габи Иманбаева на русском языке так и не увидел света.

 Мағжан Жұмабаевтың ақындық кемеліне келгенде жазған поэмасы – «Батыр Баян». Қазақ поэзиясының інжу-маржанына айналған осы поэмада Мағжанның өмір туралы ұстанымы, көзқарастары жыр қанатында самғап, өнер қалыбына құйылған.

 Баян батыр туралы жырды Баян ағаның (Баянғали Әлімжанов) домбырада орындауында алғаш тыңдаған едім.
Ағаның орындаушылық шеберлігі, жыр оқиғасының тартымдылығы, жыр тілінің әсерлілігі — бәрі-бәрі үйлесіп келіп, санамда ұйып қалыпты.

 Кто такой батыр Баян? Откуда родом и чем прославился? Обо всем этом нынешнее поколение до сих пор знает очень мало и смутно. О его происхождении из небольшого рода Уак, давшего стране многих батыров, в своей поэме «Батыр Баян» Магжан Жумабаев пишет:

 Осыдан қырық жылдай бұрын Қызылжардың жанға сая, жүрекке дауа майдақоңыр жазғы кешінде жасыл бақта сырлы сұхбат шертіп, шалқыған көқілдің шермұңын тарқатып бір топ әдебиетшіл қауым гулесіп отырды. Әңгімелері әсем, әсерлі. Көлденеңнен құлақ шалған адамның өзі бері бұрылып селтиіп, тыныс тартып, тынып қалғанын көрер едіңіз. Сол тұста көз қиығымен тындарман ықыласын аңғарып қалған арқалы ақын. Хамза Абдуллин дауыс мақамын мәнерлей түсіп, жыр маржанын жарқылдатып шаша берді.

 Жуырда М. Жұмабасв атындағы ауданның орталығы Булаево кентінде денешынықтыру және спорт кешені ашылып, оған Батыр Баянның есімі берілді. Елін, жерін сыртқы жаулардан азат етуде асқан батырлығымен көзге түсіп, халқының ерекше құрметіне бөленген оған бұған дейін де ескерткіш орнатылып, көше мен мектенке аты бірілгеи болатын.

 Жуырда М. Жұмабаев атындағы ауданның орталығы Булаево кентінде денешынықтыру және спорт кешені ашылып, оған Батыр Баянның есімі берілді. Елін, жерін сыртқы жаулардан азат етуде асқан батырлығымен көзге түсіп, халқының ерекше құрметіне бөленген оған бұған дейін де ескерткіш орнатылып, көше мен мектепке аты бірілген болатын.

 Кто такой батыр Баян? Откуда родом и чем прославился? Обо всем этом нынешнее поколение до сих пор знает очень мало и смутно. О его происхождении из небольшого рода Уак, давшего стране многих батыров, в своей поэме «Батыр Баян» Магжан Жумабаев пишет

 – Шәкірт тәрбиелеу, соның ішінде болашақ журналистерді оқыту – ешқандай атақ пен ақшаға айырбастамайтын аяулы еңбек. Ғұмырымды осы шаруаға арнағаным үшін бақыттымын. Біздің кезімізде мектепте қабырға газеті деген болатын. Сегізінші сыныптан бастап үш жыл қабырға газетінің редакторы болдым. Әрине, мұғалімдердің көмегімен. Мектеп бітіргеннен кейін бір жыл колхозда трактор жүргіздім, келесі жылы он жеті жасымда аудандық газетке жұмысқа орналастым. Содан бергі өмірім баспасөзбен байланысты. Оның ішінде мен баспасөз тарихшысымын. Университет бітіргеннен кейін қазақ журналистикасының тарихы бойынша аспирантура тамамдадым, орыс жур-налистикасының тарихынан мақалалар жаздым. Тарихқа ден қоюым осыдан басталады. Жалпы, хат танитын, өзін мәдениетті адам санайтын әрбір жан тарихшы болуға тиіс.

 «Қаламге» , «Жязушы» , «Ақын» дегенде алдымен ойға түсетіні-саңлақтар ғой. Алайда Тәңір таңдаулы етіп жаратқан жекедара тұлғалар әмсе әдебиеттің жүгін жалғыз көтерген емес. Өнері өлшеусіз, өмірі өнеге дерлік өзге дарындарды да өгейсітпейтін оқырман,қалам қуатын танитын оқырман жетерлік.

 "Әке - асқар тау" демекші, әр перзент үшін аяулы әкенің орны ерекше. Әке дегенде нұрлы жанарымен мейірлене қарап, "айналайын" деп елжіреп тұратын аяулы тұлға көз алдыма келеді.
Біз ата-анамыздың отбасысында он бала тәлім-тәрбие алдық. Ес білгелі әкеміз жазуға отырғанда бөгет болмай, аса сыйластықпен тыныштық сақтайтынбыз. Ол кісі кейде күбірлеп, сөз құрастырып отыратын немесе жазғандарын үстінен жөндеп, үнемі ой еңбегімен айналысатын. Ондайда айналадағы тіршілік бір сәт тоқтап қалғандай, өз ойымен өзі әлек болатын еді. Бұл - менің бала кезімнен көз алдымнан кетпейтін көрініс.

 Қаламгер Зейнел-Ғаби Иманбаев қазақ әдебиетінде өзіндік айшықты қолтаңбасы бар дарынды таланттардың бірі еді. Ол 1924 жылы Солтүстік Қазақстан облысы, қазіргі Сергеевка ауданына қарасты Ортақкөл ауылыңда туды. Жасынан ауруға шалдығып, сырқатты өмірдің тауқыметін ғұмыр бойы азаппен кешкен Зейнел-Ғаби балалық, жастық шақтың қызығына да армансыз құлаш ұра алмады. Орта мектепті құрбы құрдастарымен қатар құлындай ойнақ салып жүріп бітіре алмаған өндір жас төсөк тартып, аурумен апысып жатқанның өзінде өмірге ғашық көзбен, құштар көңілмен ұмтылып, білім бұлағынан сусындауын тоқтатқан жоқ. Ол қалың-қалың кітаптарды түн баласында тынбай оқып, көкірегін қазынаға толтыра берді. Кітап оқу, жазуға құштарлықты оятты, қолына қалам алдырды. Алғашқы әңгімелерін жазды, талмай түзетіп редакциял арға жолдап жатты. Тынымсыз еңбек, сарылған ізденіс қашанда өз жөмісін берері анық.

 Әкем марқұм "бұл көктемді көрген де бар, көрмеген де бар" деп көктем келгенде қуанып та, мұңайып та қалушы еді... Өйткені оны ойландыратын да, өкіндіретін де жайлар бар еді. Өзінің қатарластарының көбінен кешегі Отан соғысы айырды. Өзі болса солармен қатар соғыса да алмады, елім, жерім дегі соққан жұдырықтай жүрегіне соғысқа қатыса алмағаны тастай батты. Бірақ денсаулығының нашарлығына қарамастан, елде еңбек етті, сөйтіп жеңіске өз үлесін қосты. Оның айғағы - соғыстан соң әкем "1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезіндегі еңбегі үшін" медалімен марапатталғаны.

 Жерлес жазушы Зейнел-Ғаби Иманбаев балаларға тағы бір базарлық ұсынып, жас оқырмандарын қуантып отыр. Жақында «Жазушы» баспасы оның «Кіреуке мерген» атты жаңа жинағын жарыққа шағарды. Бұл — жазушының балаларға арналған әңгімелерінің топтамасы.

Жазушылар арасындағы текетірес пен пендешілікті көргенде, өмірден өткен аға жазушылардың өнегелі жолын, өскелең жасқа құрметін, өнер киесіне адалдығын еріксіз еске аласың. Соның бірі – Сафуан мен Зейнел-Ғабидың сыйластығы. Бір өңірдің тумасы болғанынан емес, бір өмірдің, бір арманның жыршылары болғанынан да шығар, қос қаламгер бір құс қанатындай қатар самғады.
З. Иманбаев «Ілиястың бағы» эссесінде Алматыға алғаш барған сәтін есіне алып, теміржол вокзалында кездескенде «Сафуан Шаймерденов бұрынғысынан да биіктеп, мүсіндене түсіп, кәдімгі қала азаматы болыпты!» деп өз жерлесінің тұлға болып қалыптасып жатқанына қуанады. «Жарқырап жатқан асфальт көшемен бір бойшаң адам» өздеріне қарай асығыс келе жатқанда көлеңкесінен «Мынау, өзіміздің Сафуан ғой!» деп бірден таниды. Біраз күн өтіп, Жазушылар одағының пленумына қатысқанда одақтың проза бөлімін басқарса да, Сафуан атамыздың бетегеден биік, жусаннан аласа болған қасиетін жоғалтпай, адамгершіліктің тұғырынан түспегенін көрсетеді.
 

 Мен "Есіл өңірінің әдебиеті" атты авторлық багдарлама жасаган едім. Оның мақсаты - өз өңірімізден шыққан, бірақ мектеп бағдарламасына енбейтін Ғ.Малдыбаев, З.Иманбаев, М.Тырбиев, Е.Зікібаев және тағы басқа жерлес ақын-жазушылардың шығармашылығымен шәкірттерді таныстыру. Сол себепті жазушы З.Иманбаевтың шығармашылығы жайлы жазған зерттеуімді әріптестеріммен бөліскім келеді.

 Қазақ әдебиетінің классигі Ғабит Мүсірепов “Ақынды қаламының күші қай биікке көтерсе алатын орны сол жерде”, – деген екен. Ғабең сөзімен таразыласақ ақын Кәкімбек Салықов өлең өлкесінің, поэзия әлемінің биігінен өз орнын ойып тұрып алғандығына дау айта алмаймыз.

Өз кезінде тәп-тәуір бағаланса да, уақыт оза келе, көзден кеткеннен кейін де көңілден кетіп, аса еленбей қалған жазушылардың бірі – Зейнел-Ғаби Иманбаев. Бұл қаламгердің шығармаларын мектепте жүргенде, яғни өткен ғасырдың 60-70 жылдары қызыға оқыған балалардың қатарынан өзім де табылатын едім. Ол кісінің әр алуан тақырыпқа жазған шығармалары сол замандағы жас оқырмандарды бір шуақты әсерлерге жетелейтін.

 Қызылжардың құйқалы топырағынан түлеп ұшқан қаламгерлердің қатарында Зейнел-Ғаби Иманбаевтың есімі ерекше ілтипатпен аталады. Біз жазушының ауыл адамдарының өмірін, табиғаты мен тұрмыс-тіршілігін суреттеп жазған маржандай асыл сөздерін оқып, зердемізге түйіп өстік.

 1 февраля писателю Сакену Жунусову, уроженцу села Кишкенеколь Уалихановского района, исполнилось бы 90 лет.

 1963 жылдың 8 наурызында Шал ақын ауданындағы "Приишим" кеңшарының Бексейіт деген кішкентай ғана ауылында түратын Ережеп Батаев атайдың үйіне келін болып түстім. Атамыз атақты шопан болғаң ал енеміз сондай ақылды, салмақты кісі еді. Бір үйдегіон екіжанға он үшінші болып менқосылдым.

 БАЛАЛАР ӘДЕБИЕТІНЕ ШЫН СУРЕТКЕРДІҢ КЕЗДЕЙСОҚ КЕЛУІ СИРЕК. СӘБИДІҢ ТОСЫН ДА АЛБЫРТ МІНЕЗІ, АҢҒАЛ ДА АШЫҚ КӨҢІЛІ, КЕЙДЕ ТЫМ ҚОРҒАНСЫЗДАУ КӨРІНЕТІН НӘЗІК ҚАСИЕТТЕРІ ОҒАН СЕБЕПКЕР БОЛУЫ МҮМКІН. ӘРИНЕ, МЕН БҰЛ ЖЕРДЕ ПӘЛЕНДЕЙ ЖАУАПКЕРШІЛІКТІ СЕЗІНБЕЙ, ЖҮРДІМ-БАРДЫМ БІР-ЕКІ БЕТТІК ДӘМСІЗ НӘРСЕНІ СҮЙКЕЙ САЛДЫ ЖАЗЫП ТАСТАП, СОНЫ ҚАНАҒАТ ТҰТАТЫН КЕЙБІРЕУЛЕРДІ АЙТЫП ОТЫРҒАМ ЖОҚ. ТАҒЫ ҚАЙТАЛАП АЙТАМЫЗ, ӘҢГІМЕ КӨЛЕМДЕ ЕМЕС, ШЫҒАРМАНЫҢ КӨРКЕМДІГІНДЕ, ҒҰМЫРЛЫҒЫНДА. ОСЫ РЕТТЕ БЕЛГІЛІ БАЛАЛАР ЖАЗУШЬІСЫ ЗЕЙНЕЛ-ҒАБИ ИМАНБАЕВТЫҢ ТВОРЧЕСТВОСЫ ТУРАЛЫ БІРЕР ЛЕБІЗ БІЛДІРЕ КЕТЕЙІН.

 ...КСРО ЖАЗУШЫЛАР ОДАҒЫВЫҢ 1960 ЖЫЛДАН МҮШЕСІ, ҚАЗАҚ ЖАЗУШЫСЫ, МЕНІҢ АСЫЛ ӘКЕМ ЗЕЙНЕЛ-ҒАБИ ИМАНБАЕВТЫҢ ӨМІРІНІҢ ӨЗІ ДЕ ЕРЛІККЕ ПАРА-ПАР ЕДІ ҒОЙ. ОЛ ТУРАЛЫ АЗ АЙТЫЛЫП, АЗ ЖАЗЫЛҒАН ЖОҚ.

 Топырағы құнарлы, шөбі шүйгін киелі Шал ақын ауданынан небір дара тұлғалардың, қазақ әдебиеті қамбасын маржандай шығармалармен толтырған сөз зергерлерінің шыққаны аян. “Өлеңге тоқтамайды Шал дегенің”, – деп жырлаған алдаспан тұлға Тілеуке Құлекеұлының артына қалдырған мол мұрасы әдебиет әлеміндегі ұл-қыздарға азық боларлықтай.

 Бүгін туғанына тура 90 жыл толып отырған марқұм жерлесіміз, қаламгер Сәкен Жүнісов бірыңғай жазушылықпен айналысқан жарты ғасырға таяу шығармашылық өмірінде қазақ әдебиетін өркендетуге өлшеусіз үлес қосты. “Ақан сері” дилогиясы, “Жапандағы жалғыз үй”, “Заманай мен Аманай” романдары қалың оқырман қауымнан да, әдеби сыншылар тарапынан да жоғары баға алды.

  Игібай ақынның көзі тірісінде «Айтуар» кітабынан басқа туындысының жарық көрмегені бәрімізге аян. Шығармашылығы мен өмір жолы газет-журнал беттерінде қанша жазылса да, айтулы жерлесіміздің артына қалдырған мұрасы топтастырылған жинақтың жоқ екендігі талай мәрте көтерілген.

 Биыл ежелден құт қонып, ырыс да­рыған өңіріміздің сал-серілік дәс­түрін бүгінгі ұрпаққа жеткізген сегіз қырлы өнер иесі әнші, ақын Игібай Әлі­­баевтың туғанына 120 жыл толады.

 Қазақ әдебиетінде жарқ етіп бір көрінгеннің өзінде ұмытылмас із қалдырып, талантты қадамымен танылған жерлесіміз жазушы Ермек Қонарбаевтың туғанына бүгін 65 жыл толып отыр. Редакциямызға жиі келіп тұратын, осы қаладағы №6 қазақ орта мектебінде кітапханашы болып істейтін жазушының қызы Жанар бізге осыны хабарлады. "Айналайын, өзім де осы хабарды тосып отыр едім. Кеше ғана үйде Ермектің кітаптарын, маған жазған хаттарын ақтарып, өзімен біраз сырласқандай болып едім," — дедім.

 ЖҮРЕГІНІҢ мәңгі асыл арманы да, өмірінің алтын арқау ақык мұраты да әдебиетке арналып, көркемсөздің киелі құдіретін қымбат қастерлеп өткен қалам иелерінің бірі Ермек Қонарбаев еді. Ол кұлашты кеңге сілтеп құрсақты- құрсақты қалын кітаптар жазып, көлбеңдеп көзге түскен де жок, артында қалған әдеби мұрасы да шағын. Бірак сол аз дүниеліктерінің өзімен-ақ мол мүмкіндігін тереңде тұнған талантының құлпырма қырларын танытып үлгерді. Арамызда аман жүрсе Ермек елу жаска жаңа ғана толады екен. Әттең мейірімсіз ажал осыдан бірер жыл бұрын енді бой жазып, биікке самғап келе жатканда дарынды қаламгердін өмірін үзіп, кеткені окінішті. Енді міне жазушынын өмірін жалғастырған кітаптарын қолға алып отырып, арманды творчестволық жолын еске түсіреміз Ермек бізбен бірге жүрген достарымен, әдебиетті ерекше сүйген қалың оқырман жұртымен бүгінде кітаптары аркылы тілдеседі, өмір жайлы толғанады, көкірек түкпірінде кілкіген сырларын ақтарады. Ол әлі де бізбен бірге жүрген сияқты, ұмытылмайды, әр үйдің кітап сөрелерінде тұрып, қоңыр үнмен қилы-қилы кептерін шертеді.

 Қай жазушының өмірбаянын алып қарамайық, олардың барлығының әдебиеттегі дара жолын өлең жазудан бастағанын аңғарамыз. Проза мен поэзияны қос қанатына айналдырып, шығармашылықтың көгінде қырандай қалықтаған қаламгерлеріміз аз емес.

 Көлемі аз ғана Көктерек ауылынан неше қырлы дарынды адамдар туып өрбігенін кезінде бір әңгімелеген едім. Солардың ішінде аты төңірекке аян болған, орны ерекше тұратын аяулы азаматымыз, көрнекті жазушымыз Қонарбаев Ермек те бар болатын. Амал бар ма, оның өмірі қысқа болды, талантының нағыз шалқыған шағында, дүниеден өтіп кетті. Бір ауыл, бір бауыр болғандықтан. балалық шәғынан бастап есейіп, ер жетіп, көзге түсіп, ауызға аларлық үлкен тұлға болған кезіне дейінгі Ермектің өмірі көз алдымда.

 ...Ермек Қонарбаев, сөз жоқ, талантты жазушы еді. Өкініштісі - арамыздан ерте кетіп қалды. Оқырман қауымға енді-енді таныла бастаған кезінде өкінішке өкініш үстемелеп кетті.
Ермек ну тоғайында булбұл сайраған сұлу өлке - Есіл өзенінің бойында дүниеге келген жазушы еді. Осынау сұлу өлкеде туып, осында өскендіктен бе, оның өзі де, жан табиғаты да айрықша сұлу болатын. Қой аузынан шөп алмайтын жәй момын болмаса да өзгеге түк қиянаты жоқ жан еді. Біреуге бедел сату, бел салу дегеніңді білмейтін. Бәлкім, жазған дүниелерін шығартамын деп соңына түсіп жүгіре бермейтіні де содан шығар. Қалай десең де Ермектің басылған шығармаларынан басылмаған шығармалары көп.

 Серікбай әуелден қалыптасқан әдеті бойынша, Алматыдан радиодан таңертеңгілік берілетін концертті тыңдап отырған. Бір жас қыз сұңқылдаған дауысы нәшті болғанымен, қазақ сөздерін бұзып айтып, берекені қашырды. "Түсім бе едің, құсым ба едің" деген ән сөздерін "түсім бадың, құсым бадың" деп аңырата жөнелгенде, Серікбай құлағын баса қойғысы келеді. Әйтеуір бұл қыз да тынып бітті, сол сәтпен ілесе қолы арқандаулы Біржанның балаларына айтқан әні естілді.

 Қырмандағы күзетіне Сейітбек мерзімінен бұрын келді. «Ол — пұлға қараған болсам да соның басында жүрейін, тырңыйып үйде жатңанда не бітірем. Дамыл-тыныс сағалайтын кез бе қазір?» — деп өзіне-өзі үгітші боп қояды.

 Сейтқазы жаңа кітаптар түсті ме екен, біле кетейін деп дүкенге кірді. Кілең бір жас келіншек жинала қалыпты, сылқ-сылқ күлкі. Кәмпит ораған қағазын умалсдай ұстап, беті ду-ду жанған бір балғын қыз сыртқа атып шықты. Қапелімде Сейтқазыны иығымен қағып кетті. «Бұл несі» деп Сейтқазы артынан қараса, орта боилы, талдырмаш, сұлу мүсінді жас қыз, бұрымы тыпыршып иығына тұрмай жөнеліп барады.

 Уақыт қандай ұшқыр десеңізші. Бәрі де кеше ғана сияқты еді. Енді міне содан бері қырық жылға жуық қайран күндер зымырап өте шығыпты. Бүгін туғанына 90 жыл толып отырған халық ақыны Ахметжан Нұртазинмен, 60 жылдығын атап жатқан жазушы Ермек Қонарбаевпен дала кербезі көк Есілдің кемерінде Аютастың мәрмәр тасында тұрып туыстай табысып құшақ жая қауышқанымызға да қаншама жылдар ара түсіп кеткеніне таңырқамасқа амал жоқ.

 Кіп-кішкентай Көктерек ауылын (Шал ақын ауданы) таптаурын болған тәсілмен көк терекке теңейтін болсақ, соның қадау-қадау бұтақтарының үшеуі, меніңше, мыналар: алдымен Ахметжан Нұртазиң сосын - тел қозыдай бірге өскен Ермек Қонарбаев пен Жарасбай Нұрқанов. Соңғы екеуі көктемде қайтқан құстардай ұшқан ұяларына оралды: еңбек жолдары өздері оқыған Ленин орта мектебінде басталды.

 Жерлесіміз, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Ермек Қонарбаевтың шығармашылығы туралы сыр шерту мен үшін зор сүйініш. Қамшының сабындай қысқа ғана ғұмырында артына сүбелі әңгімелер мен повестер қалдырып кеткен дарынды жазушы тірі болғанда 85 жастың төріне көтеріліп, өңір қаламгерлерінің ортасында күліп-ойнап, әзіл-қалжыңы мен сазды әнін келістіре айтып, әдебиетсүйер қауымды қуанышқа бөлер еді. Бірақ тағдыр оны елу жасқа жеткізбей мәңгілік мекеніне алып кетті.

 Шіркін, ақын-жазушылар көздің сұғын алатын кенен сұлу өңірінде өмірге келеді ғой. Биылғы тойы — 60 түгіл, 50-ін де көре алмай, өмірден ертерек өткен жазуиш Ермек Қонарбаевтың атамекені — Көктерек ауылы да осындай: оның кестелі жерін сурет дерсің! Мұндай табиғат дарынын дарытпай қоймайды, әрине.

 Өнер дегеніміз – мүмкіндігі шексіз, құдіретті күш. Кейде бір ауыз сөз, бір минуттық музыканың өзі адам өмірін өзгертіп, санасына жарық түсіретін қасиетке ие. Өнердің әр саласының өзіндік ерекшелігі, бөлек бір құдіреті болады. Әуелеп ұшқан әсем ән талай адамның жүрегін тербеп, кеуделеріне ізгілік нұрын сеуіп келеді. Кез келген ұлттың өткенін, арман-мұратын, мінезін танытатын өнері – әні. Қазақ әні де халқымыздың сан ғасырлық қасірет-қуанышының, өкініш-жұбанышының айнасы. Қоғамдағы өзгеріс, толқулардың барлығы дала дарындарының жүрек сүзгісінен өтіп, ғасырдан-ғасырға жалғасатын туындыларға айналып отырған.

 Видный представитель казахской литературы Зейнел-Габи Иманбаев родился 2 января 1924 года в ауле Ортакколь Пресновского (ныне Шал акына) района Северо-Казахстанской области.

 «Степь. Родимые, не знавшие ни конца, ни края просторы. Одинокие ветряки близ пыльных дорог. Неясный, грустно синеющий вдали росчерк березовых перелесков. Горький запах обмытой предрассветным дождем земли. Азиатский ветер, пропитанный дымом кизячных костров».

Это строки о нашей земле. Строки из романа «Горькая линия» выдающегося мастера слова Ивана Петровича Шухова.

 Адам атаулының өзін-өзі түсінуіне, өзіне деген сенімін арттыруға, ақиқатқа ұмтылысын ұштауға ықпал жасау, оларды рухтандыру үшін жүректердің түкпірінен табылатын ерлік және ар-ұят сияқты сезімдерді ояту әдебиеттің мақсаты екендігі баршаға белгілі жайт. Міне, осы мақсат жұмылдырған жазушылар да елден ерекше-ау, шіркін: кез келген оқиғаға басқаша қарайды, әмбеге ғана емес, әрқайсысына қабақ қадайды және тарихи бетбұрыстардың саяси немесе экономикалық келбетін ғана емес, сонымен бірге жекелеген адамдардың жүректерінің лүпілін дәрігердей аңғарады. Мұның бәріне тағы бір қосарым бар: қаламгердің жаны адал, жүрегі ақ, сезімі нәзік болғаны қандай ғанибет?!

 Ақан туралы білгендерін айтып һәм жазып берген Мырзалыұлы Баялы, Шыңғысұлы Қокыш, Бозайұлы Ысмағұл ақсақалдарға һәм Самыратұлы Қазыға көп рақмет айтамын.
Мағжан.

 Биыл Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы “заманының сұңқары, қызыл тілдің ділмары, жігіттің құлпы жібегі, сөздің ағытылған тиегі” деп бағасын берген даңқты ақын, сырлы сазгер Ақан сері Қорамсаұлының дүниеге келгеніне 180 жыл толды. Серінің дүниеге келгеніне екі ғасырға жуық уақыт өтсе де, ел оның басынан өткен оқиғаларды, әндерінің тарихын ертегідей қылып айтады. Сірә, ақын тұлғасы көзі тірісінде-ақ түрлі әңгімелердің кейіпкеріне, аңыз бейнеге айналса керек.

 Химик-металлург, ғалым, сөз зергері, қоғам қайраткері Евней Бөкетовті солтүстікқазақстандықтар мақтан тұтады. Өңірімізде түрлі салада аты шығып, артында хатын қалдырған бірнеше ғалым болса, солардың белортасында ойып алар орны бар тұлға – Евней Арыстанұлы. Оның жүріп өткен өмір жолына назар салатын болсақ, біртуар жанның жарқын келбетін, ұлтқа, ғылымға деген шексіз сүйіспеншілігін көреміз. Шығармашылық пен ізденістің қос тізгінін ұстаған тұлға ғылым мен әдебиетте өзіндік қолтаңбасын қалдырған. Оған қоса қайраткерлік қызметі де бар. Евней Бөкетовтің ортамыздан кеткеніне 13-ші желтоқсанда қырық жыл болса да, есімі халқының есінде.

 Өңірімізде өмірдің талай қилы кезеңдерін бастан өткеріп, білімі мен тәжірибесін еліміздің өркендеуі жолына арнаған, бүгінде жұртшылықтың құрметіне бөленіп отырған ардақты ақсақалдарымыз аз емес. Солардың бірі - Мағжан Жұмабаев ауданының құрметті азаматы Зейнолла Олжабаев.

 САЛТАНАТТЫ керуен құрып, бірнеше машина совхоз орталығын бетке ұстай жылжып келеді. Күн шұғыласының қызыл сызығындай жылтыр маталарға кіршіксіз пейілдей ақ сырлармен ұрандар жазылған. Бас машинадағы Қызыл ту бастап келеді бәрін. «Қабылда, Отан, миллиард пұтқа қосар үлесіміз!» дейді ұрандар.

 Көрші ауылдағы бастауыш мектепті тексеріп кел. Біз сегізжылдық мектеп болғандықтан, оларға үлгі берер дәрежеде болуымыз керек. Ішкі — сыртқы жұмысын бірдей көр. Кемшілік жағына баса көңіл бөлерсің!
Директордан осындай нұсқау алысымен автомат қаламды сияға толтырып, үлкенірек бір блокнотты қойын қалтаға салып алып, тарттым да кеттім. Шанаға жеккенім — сыңар езу, жынды торқұнан. Шыға шапқан түріне қарағанда нағыз тексеруші мінетін ат екен дерлік.

 Ұлттық поэзиямыздың қалыптасып, толысуына он жетінші ғасырдың екінші жартысында, он сегізінші ғасырдың басында өмір сүрген жерлесіміз Тілеуке Құлекеұлының – Шал ақынның қосқан үлесі де аз емес. Әдетте, біз ол туралы ой өріп, сөз сабақтай қалсақ, ең алдымен қазақтың біртуар ұлы, атақты ғалым-зерттеуші Шоқан Уәлихановтың еңбектеріне жүгінеміз. “Менің бабам Абылай ханның замандасы Арғын Атығай ішінде Бәйімбет табынан шыққан Шал ақын қазақтың пайда болғанына дейінгі аңыздарды көп жырлаушы еді дейді және Алаштан тараған хандар мен ру басылардың, тайпалардың генеологиясын Құдайберді батырға дейін таратып айтады екен… Бірақ менің қолымда бұл эпос жоқ”, – деп жазыпты ұлы ғалым.

  Ермек Конарбаев родился в феврале 1938 года в селе Коктерек Октябрьского (ныне Шал акына) района Северо-Казахстанского области. Его отец Лямали был образованным человеком. В 1955 году, окончив среднюю школу с золотой медалью, Ермек поступает на историко-филологический факультет Казахского государственного педагогического института им. Абая. После завершения учебы возвращается в 1960 году в родное село, где начал свой трудовой путь. Преподаватель казахской литературы, он одновременно был секретарем комсомольской организации села.
В 1970 году стал инструктором райком? партии, а затем был избран секретарем партийной организации Новопокровского совхоза, одного из самых, крупных хозяйств района. Партийная организация, которую возглавил Е.Л. Конарбаев, несла ответственность не только за производство зерна, молока и мяса, но и за социально-культурное развитие, за строительство жилых домов, детских садов, школ и библиотек и их содержание. Директор совхоза, кавалер четырех орденов Трудового Красного Знамени Н.Н. Петров, один из самых опытных организаторов сельскохозяйственного производства на селе, всегда ценил и помогал партийному лидеру, постоянно прислушивался к его мнению, поддерживал во всех начинаниях.

 ЖҰМЫСТАН соң қызыл бұрышқа келіп газет-журнал оқып отырмыз. Газетті шұқылай тауысып оқып жатқандар да бар, бір жылғы журналды жинап алып құрсуретін түгендеп, бетін санап отырғандар да бар. Әйтеуір, мәдениеті дем алудамыз.

 —БҰЛ не деген ғаламат! Шіркін-ау, өзін Сержан десе дегендей. Жаны сері жігіт екен, —деп әкесі тамсанып төгіліп отыр.
Шәй үстінде:
- Мұнша өнерді бір басқа қалай сиғыза берген десеңші. Өзі әнші, домбырашы, баянда ойнағанда клубты күнірентеді. Бәрінен де бишілігін айтсаңшы, — деп тіпті қояр емес.
Жұмыстан қайтып келе жатып, киноға билет алмақ болып клубқа соқса керек. Көркемөнерпаздардың аудандық байқауына баратын жастар сонда дайындық жасап жатқан еді. «Бұлардың не жақсылығы бар екен» деп азын-аулақ уақытын бөле кеткен әкесі Сержанды тамашалап қалыпты. Енді, міне, Еркешке ойыса кетті:

 Салдыртын желіп отыратын біркелкі жүрісінен танбайтын сары атымем қара жолдың шаңын будақтатып келе жатқан почташы Қари. Совхоз орталығындағы байланыс бөліміне күнде таңертең сапар шегу — оның жұмыс тәртібі. Омысынан жаңылмайды. Екі жақтауын қара дермантинмен қаптап алған қалқанды арба қашаннан бергі серігі. Қаридың өзің қартайтын шығуға жарайды әлі. Бөксе түсыда аспалы қара сөмкесі жатыр.

 ТҮНГІ мәжіліс кеш тарқап, аз ұйықтаса да Мырзабек сергек оянды. Қаумалаған ағайынның ықыласы ма, қайта бір еске алынып, бірнеше рет шырқалған жастық шақтың сезімтал әндері ме, құрдастарының қалжыңды естеліктері ме— әйтеуір, арқасы кеңіп, көңілі сергіп кеткендей. «Мырзаш» дейтін құрбы қыздар ауылда қалмапты, әркім өз жөнімен өмір соқпақтарына қадам басқан. Оның есесіне «Мырзажан» деп еркелететін жеңгелері мұны әлі де балаша қолпаштайтын қалыптарынан танбаған екен. Сол себепті де болар. «Жеңеше-ау; мінезің сенің өзгеше-ай», —деп жүрек төрбер өлеңді соларға арнап тебірене отырып айтып беріп еді.

 «КӨКТЕРЕКТЕ» бір сақау бар. Әйтеуір өзі естімейтін болған соң, жұрт оны тап осылай Сақау деп атап кетісен. Шын аты — Әлилс. Денесін көтере алмағандай, тізесі сәл бүгіле, еңкейе басып, ентелей жүреді, Сақалды аратұра сәті түскенде ғана қырады. Басқаның иығынан түскен ескіқұсқы Сақаудікі. Белгілі жұмысы жоқ, кім жұмсаса, соған тартып жүре береді.
Сақаудың өз «тілі» бар. Әбенді жуан қарнымен, Көкенді быртық бармағымен, Мақанды иығынан көлденең тартқан милиция белбеуімен танытады. Не сөйлесе де, «уф, уф» деп ыстық сорпа үрлегендей бір дыбыс пен көмекей айғайы қатар жүреді.

 Сәмеңке деген бір қу көршісінің туған күнін тойлаған мәжілісінде ішу жағынан артығырақ кетіп, бүлік шығарса керек. Еңді сол мәселемен жиналысқа түсіп отыр. Стол басының алдында екі бүктелген, жалпақ қағаз. Бұл Сәмеңкеиің сол тунгі, оған дейінгі жұртқа көрсеткен машақаттарын тізбектеп, жинап- терген «Іс қағазы». Ақ қағаздың шұбарланған түріне қарағанда, әжептәуір тергеу жүргізілгенге ұқсанды. Соның бәрін былай қойғанда, көрші үйде салған қиғылықтың өзі-ақ жетіп болатын. Жиналыс бастығы жағалай орналасқан жұртшылыққа соның мәнін тәптештеп, саусақпен санағандай етіп баяндан тұр:

  -Ергең сөз сөйлейсің, — деді ауылдық Советтің председателі, —сөзің ерлік туралы болсын,
Содан бері Ержақып қина лыста. Оңай ма, үлкен салтанат, Жан-жақтан дәрежелі адамдар келмекші. Небары төрт кластық білімі бар күзетші шал бытығып қалма са. Әдемі, өрнекті мақамдағанды ұнатады жұрт. Топ алдында қоңқ ете түсіп, кете салу лайық болмайды ғой. «Шықпайды» деп жалтарды! Бірақ ауылнай болатын емес:

 «Жуйрік көңіл шабандық отті деп омалыш қала беруге бола ма бугінде!» Облыс орталығына баратын тансилердің біріне жайғасқан Қуатбек осынау ойға беріліп отыр.
Мана ауылдан автобуска отырарда кызметтес жолдасы әрі құрдасы:
— Жақсылыққа бастапсын, сәт сапар болсын — деп калжың аралас, шындық сөз айтып қалын еді.
Жанынан бөліп бергеннен де артық осы бір мейірбан лебізді есіне алып. Қуатбек осынау ойға беріліп отыр.

  Шытыр мінез, ашушаң кейбіреудің істік мұрнындай, үшкір қорғасынды стол үстіне тастай салып, Ағыбек креслоға сылң етіп отыра кетті. Шаршағанын енді сезіп, сигаретін құмарлана бұркыратып отыр.
Ағаштың бүршігіндей ғана бейбіт қалыптағы осынау қорғасын кешеден бері зіл боп жабысып еді. Енді, міне, мүләйімсіп, жеңілген жау мүсіндес момақан ғана домаланып жатыр.

 Батыл сөйлеп тіл қатсам,
Қызарып төмен қарайсын.
Дөрекі-ау осы дейсің бе,
Әлде кімге санайсын.
Үндемей қалсам қысылып,
Қорлағандай күлесің.