Қазақстан Республикасының мәдениет қайраткері, қаламы қарымды журналист, ұлтжандылығымен "ұлтшыл" атанған абзал азамат  Өмір Есқалимен ең алғаш 1990 жылы сырттай танысқан едім.

 Өзге ұлттар басым тұратын теріскейде Супрунюк, Ачкасов  cияқты айтаққа ерген мүшелері бар шовинистік, экстремистік топтар қазақ тілінің мемлекеттік мәртебе алуына өршелене қарсы шығып, арам пиғылдарын жүзеге асыруға тырысып баққан.

Осы тұста республикадағы алғашқы тәуелсіз басылымдардың бірі — "Қызылжар" газеті екі тілде жарқ ете қалды.

Қаражаттың қиындығына қарамастан, 3000-5000 данамен ерекше жасыл түспен шығып, өңірдің қоғамдық-саяси өмірінде үлкен құбылыс тудырған басылымды жұртшылық іздеп жүріп оқитын.

 Мәскеуде тұрса да, жүрегі елім деп соққан жерлес жазушы Сергей Баймұхамедовтің, сол кездегі облыстық "Қазақ тілі" қоғамының төрағасы Қосыл Омаровтың, журналист Мәлік Мұқановтың, қоғам мүшесі Асхат Сағындықовтың, ғалымдар Қабдөш Қалиевтың, Василий Черниковтың орыс тілінде тоқтау айтқан салиқалы да сындарлы мақалалары айыз қандыратын.

Өзі облыстық "Ленин туы" (қазіргі "Солтүстік Қазақстан") газетінде қызмет атқарып жүрсе де, елдің мұңын мұңдайтын, заманның шындығын жырлайтын тәуелсіз басылымды тіркеуден өткізуші де, редакторы да Өмекең болатын.

Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетінде бірге оқыған студенттік жолдасы, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Кәрібай Мұсырманның: "1980 жылы жоғары оқу орнын үздік аяқтаған курстасымыз еңбек жолын Алматы облысына қарасты Балқаш аудандық "Балқаш еңбеккері" газетінде тілшіліктен бастап, бөлім меңгерушісі, жауапты хатшы, редактордың орынбасары қызметтерін атқарды.

1987 жылы Алматы жоғары партия мекетебінің күндізгі бөліміне түсіп, 1989 жылы бітірді. Осында оқып жүргенде қос тілділік үдерісіне қарсы шығып, "он бестің" хатын "Тыңдаушы" газетіне жариялап жіберуі, оның соңы үлкен дүмпу туғызуы — ерлікке пара-пар", — деген сөздері қаламгерлік қарекетімен ғана шектелмей, ұлт, тіл тағдыры талқыға түскен қиын-қыстау күндерде намысқа қамшы басқан азаматқа берілген әділ баға дер едік. Осы оқу орнын тамамдағаннан кейін жерлесіміз туған жерге оралып, облыстық "Қазақ тілі" қоғамының құрылуына ұйытқы болып, төрағаның бірінші орынбасары қызметін қоғамдық негізде қоса атқарғанын, "Азат" қозғалысы, "Невада-Семей" антиядролық қоғамының бөлімшелерін құрып, төрағалары ретінде жарғақ құлағы жастыққа тимегенін жақсы білеміз.

Қызылжар өңірінде ыстық оттай күйіп тұрған тіл мүддесі үшін күрестің қақ ортасында Өмір жасындай жарқылдай жүріп, өткір мақалаларымен де, қайраткерлік қабілетімен де таныла білді.

Мына бір ерекше оқиға есімізде жатталып қалыпты. 1994 жылы Ресейдің шекаралас облыстарында әскери сословие ретінде құрылған казачество ұйымдары Петропавлда өз "кругын" өткізбек болды. Аталмыш шара жайлы хабарланған Өмекең секілді "жалаңаш батырлар" жергілікті студент жастарды ұйымдастырып, олардың сұрқия ойларына қарсы шықты.

 Облыс орталығындағы мейрамханалардың бірінде шетелдік казак өкілдерін қарсы алып жатқан жергілікті атамансымақ Виктор Ачкасовтың әскери гимнастеркасындағы погонының жұлынып, аяққа тапталатыны да, "қонақтарымнан ұят болады, қайтарып беріңіздерші", — деп тізерлеп тұрып жалынатыны да, отансүйгіш азаматтардың "Атамекен" әнін тік тұрып шырқайтыны да — осы кез.

Республикалық "Азат" қозғалысының көшбасшысы Сәбетқазы Ақатайға хабар беріп, "Аттан Қызылжарға!" шеруін ұйымдастыруға, Жамбыл облысынан 70-ке тарта азаттықтардың келуіне түрткі болған Өмір екенін біреу білер, біреу білмес. Осындай қалың елді қаһарына мінгізген қуатты наразылықтың арқасында атамандар айылын жиып, райларынан қайтарылған.

Облыс орталығында ұлттық білім беру ошақтарының, тұңғыш қазақ балабақшасының  ашылуына, жаңа мектепғимараттарының  Өмір Есқали ерен еңбек сіңірді. Қожаберген жырау атындағы №6 орта мектебі, қазіргі С.Шаймерденов атындағы классикалық гимназиясы Тәуелсіздіктің үлкен сыйыретінде тарту етіліп, ана тіліне шөліркеп отырған балалар сыныптарға сыймай кетті. Шеткі шағынаудандарда шашырай орналасқанқандастарымызға балаларын қазақша оқытуға, тәрбиелеуге үгіттеу, орыс мектептері жанынан 18 қазақ сыныбын ашу оңай шаруа болған жоқ.

Өмір Шалабайұлы журналистикамен қоса қоғамдық жұмыстарға да белсене атсалысып келеді. Оның, әсіресе, желтоқсантанушы ретіндегі еңбегі зор. Тәуелсіз Қазақстан үшін тоталитарлық режімнің қысым-тепкісін аяусыз көргең түрлі қуғын-зобалаңдарға ұшыраған қызылжарлық ұл-қыздар жайлы сериялы мақалалар жариялады.

Тынбай іздестірудің арқасында оқудан қуылған, ауыр дене жарақаттарын алған, түрлі мерзімдерге сотталған 30-ға жуық желтоқсаншы жерлестеріміздің есімдері белгілі болды.

 Түрлі мерзімдерге сотталған А.Мұзафаров, Б.Иманғожаев, Е.Мәлібеков, Қ.Күзембаевтың Петропавл түрмесінде отырғанын естіп, мұрағаттық құжаттарға қол жеткізу үшін талай есікті тоздыруына тура келді.

9 жыл бойы теперіш көрген әскери қызметкер Боташ Қажымовқа баспана әперуге, ауыр дене жарақатын алып, оқудан шығарылған Қайрат Оспановты жұмысқа орналастыруға көмектесті.

Желтоқсан көтерілісінің құрбаны, жерлесіміз Нұржан Қалиасқаровты алғаш қалың жұртшылыққа таныстырып, арнайы қор құрды.

Есіл боздақтың есімін қастерлеу, жас ұрпақ бойына елді, жерді сүю рухын ояту мақсатымен оның атында волейболдан жарыс өткізу дәстүрге айналды.

Есіл ауданының орталығы — Явленка кентіндегі қазақ мектебіне, Петропавлдағы бір кешеге талантты режиссер  Аяған Шәжімбаевтың есімін алып беруге, Қожаберген жырау атындағы №6 орта мектебі ғимаратының қабырғасына мемориалдық тақта орнатуға тікелей бастамашыл болды.

Міне, теріскейден түлеп ұшқан Өмір Шалабайұлының азаматтық болмысы осындай. Республикалық "Егемен Қазақстан" газетінің Қызылжардағы "елшісі" отызында орда бұзып, қырқында қамал алып, елуінде ел, жер үшін қызмет етуді жалғастырып келсе, алпыс атты асқаралы асуға да алқынбай жетіп, азаматтық парасат-пайымымен де, адамгершілік қадір-қасиетімен ел-жұртқа сыйлы, беделді. Қаламы жүйрік әріптес інімізге лауазым иелеріне батырып айтатын, шындықтың көзіне тура карайтын азаматтық қалпыңнан айныма дегіміз келеді.

Нұрсайын Шәріп, Қазақстан Журналистер